فصلنامه پرستاری و مامایی
پیاپی 4 (زمستان 1385)

کودکان از آسیب پذیر تر ین اقشار جامعه می باشند و کمبود کمی و کیفی ارائه خدمات بهداشتی آنها یک مشکل بهداشتی اجتماعی محسوب می گردد. مراکز سلامتی (تعاونی بهداشتی) بعنوان استراتژی مناسب برای حل مشکلات و محدودیتهای گسترش مراکز بهداشتی درمانی شهری، برای اولین بار در سطح کشور و در استان آذربایجان شرقی تاسیس شد، لذا بجا دیدیم نحوه ارائه خدمات بهداشتی به کودکان زیر یک سال را در این مراکز مورد بررسی قرار داده و با مراکز دولتی مقایسه نماییم شاید که نتایج تحقیق حاکی از گسترش مراکز سلامتی جهت نیل به اصلاح وضعیت بهداشتی کشور بخصوص بهداشت کودکان باشد.
این پژوهش توصیفی مقایسه ای در 7 مرکز سلامتی و 14 مرکز بهداشتی درمانی دولتی همجوار که به طریق آسان انتخاب شدند، انجام گرفته است. ابزار گردآوری داده ها چک لیست مشاهده ای بود که از طریق مشاهده مراقبتهای ارائه شده توسط کارکنان بهداشتی به کودکان زیر یک سال و مطالعه پرونده آنها تکمیل گردید. جهت تجزیه و تحلیل یافته ها از آمار توصیفی (توزیع فراوانی مطلق و درصدی، میانگین، انحراف معیار) و آمار استنباطی (تی مستقل) استفاده شد.
یافته های پژوهش نشان داد که در کل نحوه ارائه خدمات بهداشتی به کودکان زیر یک سال، در اغلب موارد در مراکز سلامتی (71/85%)خوب و در مراکز دولتی (57/78 %) متوسط بود و اختلاف آماری آنها معنی دار بود (002/0 = P). در زمینه های پایش رشد کودک، تغذیه کودک و آموزش مادران مراکز سلامتی با وجود آماری معنی دار از مراکز بهداشتی درمانی دولتی بهتر عمل کردند (به ترتیب 001/0 = P، 007/0 =P، 023/0 = P) و در زمینه امکانات موجود در آن مراکز، در هر دو دسته از مراکز امکانات خوب بود (71/85 %) و تفاوت آماری آنها معنی دار نبود (912/0 = P).
نتایج نشان داد که نحوه ارائه خدمات بهداشتی کودکان زیر یک سال در مراکز سلامتی در اغلب موارد خوب و در مراکز دولتی در بیشتر موارد متوسط است. لذا عملکرد خوب مراکز سلامتی می تواند مشوق مسؤولین بهداشتی کشور جهت برنامه ریزی برای گسترش چنین مراکزی به منظور دستیابی به رفع کمبودهای خدمات بهداشتی – درمانی بویژه در امر مراقبت از کودکان زیر یک سال باشد.

بیماری عروق کرونرقلب علت اصلی مرگ و میر در اکثر کشورهای جهان از جمله ایران می باشد. سبک زندگی تاثیر بارزی در پیشگیری یا ایجاد بیماری های قلبی دارد و تعدیل آن در کنترل یا کاهش عوارض این بیماری مؤثر بوده، بطوری که موجب کاهش نزدیک به پنجاه درصد از مرگهای زود هنگام می گردد.این پژوهش به منظور تعیین سبک زندگی قبل از ابتلا به بیماری عروق کرونر بیماران بستری در بخشهای قلب بیمارستان لواسانی تهران صورت گرفته است. این پژوهش یک مطالعه مقطعی است. 370 نفر از بیماران مبتلا به بیماری عروق کرونر که در بخشهای قلب بیمارستان لواسانی تهران بستری بودند به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب و گردآوری داده ها از طریق مصاحبه انجام شد و ابزار گرد آوری داده ها پرسشنامه ای مشتمل بر دو بخش: بخش اول، خصوصیات فردی و اجتماعی و بخش دوم مربوط به سبک زندگی شامل عادات غذایی، فعالیت فیزیکی و ورزش، استعمال دخانیات، سطح استرس و روش های مقابله با استرس می باشد. اطلاعات جمع آوری شده توسط نرم افزارspss مورد بررسی قرار گرفته و از روش های آماری توصیفی جهت دستیابی به اهداف پژوهش استفاده گردید.
یافته های پژوهش بیانگر آن بود که سبک زندگی بیشترین درصد واحدهای مورد پژوهش (56 %) متوسط بودند.. درخصوص دریافت مواد غذایی (3/56%) متوسط بودند. در زمینه فعالیت فیزیکی و ورزش (5/56 %) نمونه ها کم تحرک بودند. در زمینه استعمال دخانیات (4/31 %) بسیار خوب و در خصوص سطح استرس (6/53%) متوسط و در زمینه روش های مقابله با استرس (9/87%) در حد متوسط بودند.
مطابق با یافته های پژوهش وضعیت اکثر ابعاد سبک زندگی بیماران عروق کرونر ازجمله وضعیت تغذیه، فعالیت فیزیکی، استرس در حد متوسط می باشند، ولی در رفتار مربوط به مصرف دخانیات بسیار خوب بودند. پرستاران به دلیل حضور در محیط های مختلف اجتماعی می توانند در زمینه پیشگیری اولیه و ثانویه بیماری های عروق کرونر از طریق تصحیح سبک زندگی در جهت ارتقای سطح سلامت جامعه نقش مؤثری را ایفا نمایند که این نقشها می تواند در زمینه های آموزشی، مشاوره ای، رهبری و الگو بودن ایفا گردد.

وزن کم هنگام تولد یکی از عوامل اصلی مرگ و میر نوزادان است. عوامل مادری مؤثر بر آن در جوامع مختلف متفاوت است. به منظور شناخت برخی عوامل مادری مرتبط با تولد نوزادان کم وزن، یک تحقیق توصیفی- مقطعی در مراکز آموزشی و درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ایران طی سالهای 84-1383 انجام شد.
این مطالعه به صورت توصیفی- مقطعی با نمونه ای با حجم 813 نوزاد که در مراکز آموزشی– درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ایران انجام شده است. در این پژوهش نمونه گیری چند مرحله ای بود. تجزیه و تحلیل آماری داده ها با کمک نرم افزار SPSS وبا استفاده از آزمونهای t مستقل کای اسکوئر و آزمون دقیق فیشر انجام گرفت.
بر اساس نتایج پژوهش، 9/50 درصد نوزادان پسر، 1/49 درصد نوزادان دختر و شیوع کم وزنی نوزادان نسبت به سن جنینی شان 5/15 درصد بود. عوامل مادری که با تولد نوزادان کم وزن ارتباط معنی داری داشتند، شامل پره اکلامپسی(00/0= P)، نخست زایی(006/0P=)، شاخص توده بدنی پایین(044/0P=) و قد(021/0= P) بودند.
در آنالیز رگرسیون لجستیک، پره اکلامپسی در دوران بارداری بیشترین عامل خطر وزن کم هنگام تولد شناخته شد. پیشنهاد می شود برای کاهش کم وزنی و بهبود وزن تولد، توجه و مراقبت ویژه به گروه مادران پر خطر خصوصا مادرانی که حاملگی اول خود را تجربه می کنند و شاخص توده بدنی کمتر از طبیعی دارند یا مبتلا به پره اکلامپسی هستند، اتخاذ شود.

بیماری عروق کرونری بیماری خطرناک و پیشرونده ای می باشد که در اثر تنگی یا انسداد کامل شریان کرونری ایجاد می شود. آترواسکلروز و اسپاسم عروق کرونری دو علت شایع بیماری عروق کرونری می باشند. این پژوهش به منظور بررسی آگاهی، نگرش و عملکرد بیماران مبتلا به بیماری عروق کرونری در مورد رژیم درمانی در بیمارستانهای منتخب تبریز در سال 1383 انجام گرفته است.
در این پژوهش 165 بیمار مبتلا به بیماری عروق کرونری که سابقه حداقل یک بار بستری قبلی بر اثر همین بیماری را داشته و در بخشهای داخلی و جراحی قلب بیمارستانهای تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی و سازمان تامین اجتماعی تبریز بستری شده بودند، به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. اطلاعات دموگرافیک و آگاهی، نگرش و عملکرد بیماران توسط پرسشنامه هایی که از اعتبار و پایایی قابل قبولی برخوردار بودند، جمع آوری و با کمک نرم افزار آماریVer 11.5 SPSS و با استفاده از ابزار آمار توصیفی و آزمونهای من ویتنی، کروسکال والیس و ضریب همبستگی اسپیرمن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. سطح معنی داری مورد نظر 05/0 در نظر گرفته شد.
بیشترین درصد واحدهای مورد پژوهش در مورد میزان آگاهی از رژیم درمانی در سطح متوسط (70/49%)، نحوه نگرش نسبت به رژیم درمانی بی تفاوت و بدون نظر(79/58%) و چگونگی عملکرد در مورد رژیم درمانی درسطح متوسط (12/52%) بود. یافته های پژوهش رابطه معنی دار آماری بین بعضی مشخصات دموگرافیک و میزان آگاهی، نگرش و عملکرد بیماران مبتلا به بیماری های عروق کرونری در مورد رژیم درمانی را نشان می دهد. بیشترین میزان آگاهی خوب (97/76%)، نگرش مثبت (09/69%) و عملکرد مناسب (06/86%) درخصوص عدم مصرف سیگار بود. یافته های پژوهش رابطه معنی دار آماری بین بعضی مشخصات دموگرافیک و میزان آگاهی، نگرش و عملکرد بیماران مبتلا به بیماری های عروق کرونری در مورد رژیم درمانی را نشان می دهد. همچنین، بین آگاهی و نگرش، آگاهی و عملکرد، نگرش و عملکرد بیماران همبستگی مستقیم و ارتباط معنی دار آماری وجود دارد.
با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش، درصد قلیلی از بیماران (حدود 30%) از میزان آگاهی خوب، نگرش مثبت و عملکرد مناسب برخوردار بودند. بنابراین، با توجه به نیاز شدید این بیماران به امر آموزش رژیم درمانی، پرستاران باید نیازهای آموزشی بیماران مبتلا به بیماری عروق کرونری را بررسی و روش های خود مراقبتی مناسب را در جهت کنترل عوارض و علایم بیماری و پیشگیری از عود مجدد بیماری آموزش دهند.

واژینوز باکتریال ناشی از گاردنرلاواژینالیس که شایعترین نوع واژینیت در سنین باروری است، موجب عوارض و مشکلات متعددی در افراد مبتلا می شود. پیامدهای اجتماعی، اقتصادی، روانی و جنسی بالای عفونتهای تناسلی، وفور مراجعات و عدم اطلاع دقیق از شیوع این عفونتها موجب گردید انجام تحقیقی تحت عنوان فوق ضروری به نظر برسد.
در این مطالعه توصیفی- مقطعی، هزار نفر از زنان تحت پوشش مراکز بهداشتی درمانی تبریز بطور تصادفی انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه ای مربوط به مشخصات فردی- اجتماعی و باروری، نشانه های فعلی، قبلی و سابقه درمان، نشانه ها، بهداشت عمومی و مقاربت، مشاهدات پژوهشگر و نتایج بررسی های آزمایشگاهی و کشت بود. سه نمونه از ترشحات واژن و سرویکس جهت مشاهده مستقیم میکروسکپی، رنگ آمیزی گرم و کشت برداشته شد. از معیار Amsel برای تشخیص ابتلا به واژینوز باکتریال استفاده شد. تجزیه وتحلیل داده ها به وسیله آمار توصیفی (نسبتها، درصدها و جداول توزیع فراوانی) و آزمونهای مجذور کای آزمون دقیق فیشر، t مستقل و رگرسیون لوجستیک در نرم افزار Ver 11/5 SPSS انجام شد.
شیوع واژینوز باکتریال ناشی از گاردنرلاواژینالیس، 2/9 درصد بدست آمد. واژینوز باکتریال با مشخصات فردی- اجتماعی رابطه نداشت ولی تعداد زایمان، تعداد زایمان طبیعی، تعداد سقط(منفی)، مدت مصرف آنتی بیوتیک (منفی)، استفاده از IUD، نحوه رعایت بهداشت فردی و مقاربت جزو عوامل خطر این بیماری بودند. در ضمن ابتلا به واژینوز باکتریال با سوزش هنگام نزدیکی (رابطه منفی)، رنگ، بو، ظاهر و pH ترشحات واژن، نتیجه کشت گاردنرلاواژینالیس، وجود Clue Cell و نتیجه تست Whiff رابطه معنی دار داشت. pH واژن، بهداشت مقاربت، تعداد کل زایمان، زایمان طبیعی، تعداد سقط تحصیلات زن و شغل همسر از عوامل پیشگویی کننده ابتلا به واژینوز بودند.
یافته های پژوهش نشان داد که تشخیص و شروع درمان با توجه صرف به نشانه ها صحیح نیست و انجام آزمایشها تشخیصی ضمن مشاهده و معاینه روتین زنان توصیه می گردد.

امروزه، پیوند کلیه درمان اصلی نارسایی مزمن کلیه می باشد، متاسفانه تا زمان پیوند بیماران باید تحت دیالیز قرار گیرند. علی- رغم تاثیر درمانی همودیالیز، این بیماران با عوامل تنش زای متعدد جسمی و روانی مواجه هستند که منجر به کاهش کیفیت زندگی آنان می شود. مطالعات کمی در مورد کیفیت زندگی بیماران همودیالیزی در کشورهای آسیایی بویژه ایران انجام شده است، لذا در این مطالعه قصد بر آن است ضمن تعیین کیفیت زندگی بیماران همودیالیزی، ابعاد مختلف آن نیز سنجیده شود.
بدین منظور تمام بیماران همودیالیزی واجد شرایط (164 نفر) بستری در بخش همودیالیز بیمارستانهای دانشگاه علوم پزشکی تبریز انتخاب و داده ها با پرسشنامه تلفیقی و تعدیل شده مشتمل بر دو بخش مشخصات فردی - اجتماعی وکیفیت زندگی و با روش مصاحبه جمع آوری گردید.
نتایج نشان داد کیفیت زندگی در 1/56درصد بیماران مطلوب می باشد، در زیر شاخه های کیفیت زندگی بعد اجتماعی در 88 درصد بیماران مطلوب بود در حالیکه ابعاد روانی 53 درصد و جسمی 3/57 درصد در بیشتر بیماران نامطلوب بودند. همینطور متغیرهای سن، جنس، وضعیت تاهل، وضعیت شغلی و وضعیت تحصیلی از نظر آماری دارای ارتباط معنی دار با کیفیت زندگی می باشند.
با توجه به اینکه نیمی از بیماران در ابعاد جسمی و روانی دارای کیفیت زندگی نامطلوب بودند توصیه می شود، مسؤولین ترتیبی اتخاذ نمایند تا با تقویت مسائل جسمی و روانی در این عزیزان شوند موجبات بهبود کیفیت زندگی آنها فراهم گردد.

در ایران شیوع کم باروری مشخص نیست و احتمالا متغیر های مرتبط با کم باروری به علت متفاوت بودن شیوه زندگی مردم بویژه زنان ایرانی با کشور های دیگر، متفاوت خواهد بود. بعنوان مثال مصرف سیگار، الکل و قهوه در مطالعاتی که در کشور های پیشرفته صورت گرفته، بعنوان عوامل خطر کم باروری می باشندو شیوع مصرف این مواد در زنان ایرانی بسیار کمتر از آنها می باشد. هدف مطالعه حاضر برآورد شیوع کم باروری و مقایسه پیامد کم باروری است.
در این مطالعه مقطعی 1576 زن مراجعه کننده برای زایمان در 6 بیمارستان شهر تبریز در شهریور ماه 1383 مورد مصاحبه قرار گرفتند. همچنین برخی اطلاعات از پرونده های پزشکی زنان و کارتهای مربوط به نوزادان در پرسشنامه ثبت گردید. اطلاعات شامل سابقه باروری، سقط، وضعیت جسمی نوزاد، وزن هنگام تولد و مشخصات دموگرافیک بود. داده ها با استفاده از آزمون مجذور کای در نرم افزارهای SPSS و EPI تجزیه و تحلیل گردید.
نتایج نشان داد که 5/17درصد از موارد کم بارور بودند. در زنان با تحصیلات پایین کم باروری شیوع بیشتری داشت. نوع شغل و وضعیت اجتماعی- اقتصادی با کم باروری ارتباط معنی داری نداشت. زنان کم بارور نسبت به زنان بارور، نوزادان کم وزنی داشتند(05/0> P).
شیوع کم باروری در جامعه ما مشابه جوامع دیگر می باشد. تحقیقات بیشتری نیاز است تا تاثیر کم باروری بر پیامد بارداری مشخص شود.